رفتار تولید مثلی قزل آلا
رفتار تولید مثلی مجموعه ای پیچیده از رسیدگی جنسی ماهی ماده و نر می باشد که هدف آن اطمینان از بقای تخم های رها شده و لاروهای خارج شده از تخم می باشد. در قزل آلا رفتار تولید مثلی شامل زمان تخم ریزی، انتخاب و آماده سازی مکان تخم ریزی، معاشرت و جفتگیری با ماهی نر انتخاب شده می باشد. در فصل جفتگیری تخم ها و اسپرم باید رسیده یا آماده برای انجام عمل لقاح باشند. مکان مناسب تخم ریزی و زمان رسیدگی تخم ها و اسپرم ها و شرایط محیطی مساعد باعث تحریک هورمون های درون ریز ماهی و منجر به پاسخ نهایی می شود. پارامترهای فیزیکی ( دما، شفافیت، سرعت و عمق آب ) و شیمیایی ( تمیزی آب، غنی از اکسیژن ) کیفیت آب، نور، طول روز، مکان مناسب جفتگیری و حضور جنس مخالف از عوامل محیطی هستند که باعث آزاد سازی هورمونهای جنسی قزل آلا می شوند. به عبارت دیگر شرایط مطلوب محیط زیست باعث تحریک در تولید، تکامل، رسیدگی نهایی و رها سازی تخم ها می شود. تکامل و رها سازی اسپرم نرها نیز تحت تاثیر شرایط محیطی است اما هورمونهای داخلی کمتر نسبت به ماده ها تاثیر گذار است. عوامل محیطی تاثیر گذار بر تولید مثل قزل آلا در طبیعت دمای مناسب آب، طول مدت روشنایی در شبانه روز شفافیت، سرعت و عمق آب تمیزی آب، بستر دارای سنگریزه غنی از اکسیژن بودن آب حضور جنس مخالف
تخمریزی قزل آلای در طبیعت
بسیاری از گونه های قزل آلا رود کوچ هستند، به عبارت دقیق تر ماهیانی که به رودخانه مهاجرت می کنند. با این حال گونه های قزل آلای رودخانه ای و دریاچه ای که به طور کامل به محیط آب شیرین آداپته شده اند، از اینرو هرگز به دریا نمی روند، و برای تخم ریزی به بالادست رودخانه ها می روند. کوتاه شدن طول روز و کاهش دمای آب بر مقدار هورمونهای داخلی مولدین تاثیر می گذارد. این موارد باعث ایجاد ویژگیهای ثانویه و فرعی جنسی، رفتارهای تولید مثلی و فعالیتهای تولید مثل می گردد. شرایط نوری نقش بسیار مهمی در رفتار و فعالیت تولید مثلی قزل آلا دارد. کوتاه شدن روز باعث تحریک تکامل تخمک ها و فعال شدن غریزه تخمریزی در حین مهاجرت می شود. در مزارع بزرگ تکثیر که در طول سال به طور پیوسته تکثیر و تخم چشم زده تولید می کنند، به منظور تحریک و همگام سازی تخمگذاری مولدین شرایط نوری را کنترل می کنند. تغییرات دمای آب برای تحریک و همگام سازی تخمگذاری مولدین در درجه اول قرار دارد. بعضی از نژادهای قزل آلا در پاییز و بعضی دیگر در بهار تخمریزی می کنند. اگر در فصل خاص دمای آب تغییر کند ( افزایش در پاییز و کاهش در بهار ) روند آماده سازی برای تخم ریزی متوقف خواهد شد. اکسیژن محلول آب از مهمترین شرایط محیطی است که باعث تحریک و تخمریزی قزل آلا می شود. ماهی قزل آلا بیشتر در پاییز تخمریزی می کند زیرا نسبت به دیگر گونه های ماهیان نیاز اکسیژنی بالای دارند بنابراین اکسیژن محلول بالا برای رشد مناسب جنین و لارو دارای کیسه زرده ضروری است. اکسیژن محلول آب به احتمال زیاد در طول زمستان بالا خواهد بود زیرا اکسیژن محلول در آب سرد بالاتر است. معمولاً در پایان زمستان لاروها شناور شده اند که این امر باعث کاهش تلفات ناشی از ذوب برف و سیل های بهاری می گردد. وضعیت جریان آب، عمق آب و کف بستر نقش کمتری در رسیدگی نهایی و تخمک گذاری تخم ها دارند. با توجه به توضیحات بالا قزل آلا به صورت فصلی تخم ریزی می کند. فصل واقعی تخم ریزی بستگی به گونه و سویه های قزل آلا دارد از اینرو ممکن است در پاییز یا در بهار تخمریزی کند. مکان تخمریزی قزل آلا در سر چشمه ها و انشعابات رودخانه ها یا در جریانات ورودی یا خروجی دریاچه ها صورت می گیرد. تخمریزی قزل آلا جالب است و برای دیدن آن می توان به رودخانه های واقع در ارتفاعات و مسیل های بزرگ رفت. ماده ها و نرها به بالادست رودخانه ها و مسیل ها شنا می کنند و به راحتی از آبشارهای به ارتفاع 0.5 تا 1 متر عبور می کنند.
بستر تخمریزی
آنها در تاریکی غروب و شب به منظور رسیدن به مکان مناسب تخمریزی تا طلوع شنا می کنند. برای تخمریزی ماده ها مناسب ترین مکانی را انتخاب می کنند که بستر آن از سنگریزه پوشیده شده است. در این مکان گودالی به قطر 0.5 تا 1 متر با استفاده از باله دمی خود ایجاد می کنند. این چاله ها در بستر مسیلها و رودخانه ها نشان دهنده حضور جمعیت فعالی از قزل آلا می باشد. هنگامی که لانه ها آماده هستند سنگریزهای تمیز و روشنی دارند و با اطراف که پوشیده با جلبک سبز یا قهوه ای است متفاوت خواهند بود. نرها به دنبال ماده ها هستند. در این زمان آنها برای جفتگیری مبارزه و پرخاشگری می کنند. نر قوی لانه را با ماده تصاحب کرده و در ساعات اولیه روز جفتگیری می کنند. در جفتگیری ماده در جلو متوقف می شود در حالی که نر در عقبش ایستاده است. سپس ماده به شکل c خم شده و با فشار تخم های که در حفره شکمی رها شده ( تخمک گذاری شده ) را به صورت دودی شکل از سوراخ تناسلی خارج می کند.
لانه سازی
قزل آلا از لانه خود محافظت نمی کند اما نرها ممکن است در اطراف برای دور کردن ماهی های مزاحم باقی بمانند. بعد آنها نیز لانه را ترک می کنند. برخی از منابع در مورد تخم ریزی ماهی قزل آلا اینگونه توضیح می دهند که ماهی سطح تخم ها را با سنگریزه یا شن می پوشاند. این نادرست است، زیرا تخم های قزل آلا خواستار اکسیژن زیادی می باشد بنابراین هر گونه اقدام برای پوشش تخم ها مانع از رسیدن جریان آب غنی از اکسیژن به تخم ها خواهد شد. وقتی که ماده وضعیت رها سازی تخم ها را گرفت نر به آن ملحق می شود. نر نیز به شکل c کنار ماده تخمهای رها شده را بارور می کند. آنها باید سریع و دقیق باشند چون تنها مدت زمان کوتاهی ( گاهی اوقات حتی چند ثانیه ) برای بارور سازی تخم های رها شده در جریان سریع آب وجود دارد. یک لانه ممکن است توسط چند جفت مورد استفاده قرار گیرد.
